NIKA - Sterk Magazine

De camera
liegt niet

“Ouders willen zo graag anders,
maar weten niet hoe”

Heftig en confronterend, maar de video-opnames openen ogen en doorbreken patronen. Sterk Huis werkt sinds dit jaar met NIKA, gericht op het herstel van verstoorde ouder-kindrelaties.

Een moeder die even naar achter schuift omdat haar dochtertje aan haar haren zit of die juist voortdurend bang – met grote ogen – naar haar zoontje kijkt en snel schrikt. De camera liegt niet en de opnames van een paar minuten speeltijd leggen veel bloot. Niet alleen voor de gedragswetenschappers die de videobeelden zorgvuldig analyseren, maar vooral ook voor de ouders zelf.

Patroon doorbreken

“De moeder die niet wilde dat haar dochtertje aan haar haren zat, bleek door haar partner vaak aan haar haren door de kamer te zijn getrokken. Als het kind dichtbij kwam, dan kreeg ze herbelevingen. Dat gaat dan zo snel, dat had ze niet door. Haar dochtertje was gewoon irritant dacht ze’, vertelt Karine Zuidgeest, kinderpsycholoog (NIP), EMDR-practitioner en ontwikkelaar van NIKA. Deze kortdurende methodiek, die gebruik maakt van videofeedback, is gericht op het doorbreken van het verstoorde ouderkindpatroon. ‘Wat gaat er niet goed? Wat moet echt anders? We oordelen niet, we begrijpen ook goed wat de ouder doet en waarom. Met hulp van een goed diagnostiekprotocol maken we dit inzichtelijk.”

NIKA is specifiek bedoeld voor kinderen die een hoog risico hebben op een onveilige gehechtheid, bijvoorbeeld na huiselijk geweld, veel stress of kindermishandeling. Het bestaat uit een diagnostische fase, met vragenlijst, interview en video-opnames van ongeveer 6-7 minuten waarin de ouder met zoon of dochter speelt. Daarna volgt een feedbackgesprek met de ouder waarbij de diagnostiek wordt besproken en de ouder ook inzicht krijgt in zijn of haar gedrag.

Onderzoek

Sinds begin dit jaar neemt Sterk Huis deel aan het onderzoek van Universiteit Leiden en VU Amsterdam naar de effectiviteit van NIKA. Saskia de Veld, GZ-psycholoog en inhoudelijk coördinator van het psychotraumacentrum van Sterk Huis, legt uit waarom: “We zijn altijd op zoek naar interventies om de negatieve geweldspiraal binnen gezinnen te doorbreken. Op het gebied van trauma hebben we een grote slag geslagen, maar het is niet alleen trauma wat we tegenkomen. Er speelt vaak van alles bij de vrouwen in de opvang van Sterk Huis. Traumabehandeling is nodig om ervoor te zorgen dat deze moeders een kalmer brein hebben zodat zijzelf en de kinderen daar geen last van hebben”, benadrukt De Veld. “Maar hoe ze naar hun kinderen kijken, hoe ze op bepaald gedrag reageren en wat ze onbewust meegeven, dat alles kun je in een traumabehandeling niet goed belichten.”

Om herhaling van huiselijk geweld en kindermishandeling te voorkomen, is het juist belangrijk om naar de onderliggende patronen en systeemproblematiek te kijken, weet De Veld. “Ouders hebben vaak ook te maken gehad met mishandeling in hun jeugd. Het is belangrijk om deze patronen te doorbreken.”

Heftig

De eerste ervaringen met NIKA en Sterk Huis zijn positief. De Veld: “Het is een korte interventie, maar met veel effect. Ouders zien ineens heel duidelijk wat ze doen én wat voor effect dat op zoon of dochter heeft. Dat komt wel binnen, dat is heftig. Een van de eerste moeders was helemaal ontregeld na het zien van de videobeelden, maar ze kwam wel weer terug. Ik voelde me even bezwaard omdat ze zo lamgeslagen was door de feedback die ik haar had gegeven maar als je niets doet, dan verandert er ook niets voor de kinderen. Je moet ergens doorheen breken.”

“Deze moeders hebben zich als kind vaak ook afgewezen gevoeld. Het gevoel gekregen dat ze er niet mochten zijn en dat willen ze helemaal niet voor hun eigen kinderen. Integendeel. Dit is juist hun grootste angst.”

Grenzen

Dat inzicht, die bewustwording is volgens Zuidgeest cruciaal. “Het helpt ouders zich te verplaatsen in hun kind.” Ze geeft het voorbeeld van een moeder van nog geen twintig jaar oud. “Er was niets mis met haar, het lag allemaal aan ‘dat terrorkind’. Ze was ook agressief tegen het jongetje, had hem al eens gebeten. Wat bleek tijdens NIKA? Deze jonge vrouw had al zoveel gemaakt, iedereen was altijd maar over haar grenzen heen gestapt, niemand keek naar wat zij wilde. En haar zoontje deed dat nu ook. Door niet te luisteren.”
Door de videobeelden terug te kijken en samen te bespreken, viel het kwartje bij de moeder. De Veld: “Dan heb je ook een heel ander gesprek met de moeder. Ze willen zo graag anders, maar weten niet hoe. Ouders voelen zelf natuurlijk ook wel dat er iets niet lekker zit in de relatie met hun kind.”

Hechting

Juist bij complexe gevallen, waar sprake is van multiproblematiek en professionals het gevoel hebben dat ze niet verder komen, is het volgens Zuidgeest goed om naar de hechtingsrelaties te kijken.

De kennis – zowel in wetenschap als uit de praktijk – over het belang van een veilige hechting is de afgelopen jaren enorm toegenomen, zeggen de twee professionals. Zuidgeest: “We weten ook steeds meer over de grote gevolgen van onveilige hechting. Het is daarom zo belangrijk dat professionals zich hiervan bewust zijn. Ik gaf pas nog een training bij de Raad voor de Kinderbescherming en zelfs daar gingen nog veel ogen open. Je kunt werken aan opvoeding, maar als een ouder zich niet kan verplaatsen in wat een kind wil, voelt of nodig heeft? Dan kun je de plank helemaal misslaan.

NIKA (Draaisma & Zuidgeest, 2014) is een kortdurende gehechtheidsinterventie met als doel het verminderen van verstorend oudergedrag en het versterken van sensitief oudergedrag. De interventie is erkend door de databank effectieve jeugdinterventies van het NJI als theoretisch goed onderbouwd. De effectiviteit van de interventie wordt op dit moment onderzocht door de Universiteit van Leiden in samenwerking met de Vrije Universiteit. NIKA is ontwikkeld voor kinderen die een hoog risico hebben op een onveilige gedesorganiseerde gehechtheid, bijvoorbeeld na huiselijk geweld, veel stress of kindermishandeling. De interventie is gebaseerd op de gehechtheidstheorie en cognitief gedragstherapeutische principes en maakt gebruik van video-feedback.

Bron: NIKA-Nederland.nl