Programma Smart Start

Waarom wachten totdat problemen heel groot zijn?

Problemen eerder signaleren door het combineren van data en kennis. Dat is de bedoeling van het programma Smart Start. Daarvoor sloegen Sterk Huis, de Regio Hart van Brabant, Data Science Center Tilburg en CentERdata in 2018 de handen ineen. Want kinderen (en ook hun ouders) verdienen de beste kansen op een goede toekomst.

Problemen bij kinderen en in gezinnen zijn niet ‘opeens’ heel groot. Een situatie begint vaak klein en wordt van kwaad tot erger. Als je een probleem op tijd signaleert, kun je mogelijk escalatie voorkomen. Waarom heeft iemand zijn huur niet betaald? Waarom kan een kind niet thuis wonen? Waarom komt iemand bij de Voedselbank? Als we nadenken over ‘het waarom’ achter een situatie, kunnen we problemen in een vroeg stadium signaleren én daar op anticiperen. Want waarom wachten met hulp inzetten tot een probleem heel groot is?

Met Smart Start willen we:

Verdriet en ellende voorkomen.
Generatieproblematiek doorbreken.
Slimmer omgaan met stijgende kosten en dalende budgetten.
Meer samenwerken en zo creatief omgaan met schaarste zorgprofessionals.
Effectiviteit verhogen: stoppen met dweilen met de kraan open.

We kunnen problemen
vaak al vroeg zien
aankomen.

Data, ervaring en Design Thinking

In het programma Smart Start is data een belangrijk uitgangspunt. In brede zin: van inzichten uit wetenschappelijke onderzoeken, tot microdata van het CBS en kwalitatieve data uit interviews. Het gebruik van data zorgt voor een nieuwe impuls in het sociaal domein.

Die data wordt binnen Smart Start gecombineerd met de kennis, visies en ervaring van professionals en andere betrokkenen, zoals mensen uit de wijk. Door middel van de innovatieve en interactieve werkvormen van Design Thinking, werken projectteams stapsgewijs aan creatieve oplossingen die vernieuwend zijn en aansluiten bij de behoeften van de doelgroep, om daarmee ook duurzaam te zijn.

Overdragen, zonder knippen en plakken

Het idee van Smart Start is dat deze innovaties overdraagbaar zijn. Net als de Smart Start-werkwijze. Het combineren van data, kennis en design thinking kan tenslotte in verschillende omgevingen verschillende resultaten opleveren en om andere oplossingen vragen.

Vijf pilots

Op Basisschool De Zuidwester startte in het najaar van 2018 de eerste pilot van het programma Smart Start. Ondertussen lopen er vijf pilots; in diverse (sociale) vindplaatsen, zoals wonen, zorg, welzijn en onderwijs. De concrete onderzoeksvraag verschilt per pilot, maar het doel is steeds hetzelfde: door samen te werken tot innovaties komen, om de kansen van kinderen te vergroten. In iedere pilot wordt een projectteam samengesteld met relevante deelnemers, bijvoorbeeld buurtbewoners, ouders, pedagogisch professionals, gerelateerde zorgverleners, (buurt)politie en vrijwilligers.

Teun Brand en Ted van der Lee delen hun ervaringen.

“Ik geloof écht
in Smart Start!”

– Teun Brand; Basisschooldirecteur & Projectleider Smart Start, pilot Basisschool Zuidwester Tilburg

“In november rondde ik de Executive Master of Management and Organization af. Al mijn studiegenoten waren manager of directeur, in allerlei branches. Je merkt dat iedereen globaal met dezelfde onderwerpen bezig is: organisatieontwikkeling, menselijk kapitaal én data. Dat laatste is echt een hot topic. Het sociale werkveld loopt niet voorop in het werken met data, in de brede betekenis van het woord. Voor het basisonderwijs (in Tilburg) is het Smart Start-programma een mooie eerste stap; juist omdat het niet alleen om “big” data draait, maar ook om resultaten uit onderzoek en altijd in de combinatie met kennis en ervaringen.

We doen in het basisonderwijs nog veel dingen op onderbuikgevoel. Dat is ook goed; professionals hebben kennis, ervaring en verstand van kinderen. Data kan ons helpen om onderbuikgevoelens van de professional te staven en blinde vlekken bloot te leggen. Waardoor we gefundeerd blijven handelen. Ik vergelijk het graag met Netflix.

Als je naar twee Scandinavische politieseries hebt gekeken, raadt Netflix jou waarschijnlijk snel een derde aan. Dat is de data-kant van het verhaal. Vertrouw jij blind op die aanbeveling? Waarschijnlijk niet; je kijkt eerst even naar de trailer. Leg die metafoor eens op ons handelen. Als je alleen maar op trailers afgaat, zit je de hele dag trailers te kijken. Dat schiet niet op. Ga je alleen maar op die data af? Dan zit je straks 10 uur naar een serie te kijken waar je niks aan vindt. Ik geloof dat die combinatie van data en ervaring heel goed werkt. En dat die ook heel goed kan werken in het sociaal domein, om zaken te signaleren én aan te pakken.

Dat blijkt ook al uit de pilot op basisschool De Zuidwester; de vernieuwingen zorgen er al voor meer rust. De ambitie is om in de toekomst nóg meer verbinding te creëren tussen de school en de wijk. Dat werkt twee kanten op: de school heeft iets aan de wijk én andersom. Door kinderen een veilige omgeving te bieden, vergroot je hun kansen. Hoe je ‘succes’ ook definieert; van CITO-score tot geluksgevoel.”

– Ted van der Lee; Gepensioneerd Marketingmanager & lid projectteam Smart Start, pilot Voedselbank Gilze en Rijen

“Tijdens mijn werk heb ik jaren geleden rondom een evenement de samenwerking opgezocht met de Voedselbank, die connectie heb ik altijd warm gehouden. Toen ik uiteindelijk stopte met werken, heb ik in 2016 samen met toenmalig wethouder Rolph Dols de Voedselbank van Gilze-Rijen nieuw leven in geblazen. Toen we begonnen klopten er 20 gezinnen bij ons aan. Ondertussen zijn dat er 120. Elke week verzorgen we voor zo’n 400 mensen eten, waarvan ongeveer 150 kinderen. Dat is het einde van het proces.

Maar wij willen méér doen dan ‘alleen maar’ eten leveren. En als we écht iets willen veranderen, moeten we naar de oorzaak van problemen zoeken. Waarom hebben deze mensen de Voedselbank nodig? Hoe zijn zij in het sociale domein beland? En hoe kunnen wij als Voedselbank een bijdrage leveren om zaken op te lossen? Wij horen wekelijks van onze klanten wat er speelt in het milieu. Mensen werken hard om hun schaapjes weer op het droge te krijgen, maar regels maken het moeilijk voor ze. Zo beoordelen wij als Voedselbank niet zelf wie er bij ons mag komen.

Laatst liep er een jongeman bij ons, maar wij kregen het signaal dat hij niet meer mocht komen. Hij was namelijk zijn groot rijbewijs aan het halen. Dat kost geld, en dat is niet nodig. Toen hebben tegen die jongeman gezegd: haal je rijbewijs, wij blijven je nog een paar maanden helpen. Uiteindelijk haalt zo’n jongen zijn rijbewijs, waardoor hij een baan vindt en zichzelf weer kan redden. Ik denk dat er veel meer van dit soort vicieuze cirkels zijn die we samen kunnen doorbreken. De pilot is bij ons pas net gestart, maar hopelijk helpt de data die voortkomt uit het programma Smart Start ons om onze doelgroep nog beter te leren kennen. Met als doel om straks bepaalde signalen eerder op te pikken en vervolgens sneller en adequater op situaties te reageren, om naar échte oplossingen toe te werken.”