Samen de carrousel stoppen

“Jij zou er ook moedeloos van worden als niemand jou wilde hebben”

Coalitie Naar Thuis:
samen de carrousel stoppen

Er groeien in Nederland rond de 50.000 kinderen op buiten hun eigen gezin, waarvan bijna 25.000 kinderen in pleeggezinnen en gezinshuizen. Hieronder zijn jongens en meisjes die zich nergens thuis voelen, die soms zelfs nooit écht een thuis gehad hebben. Een tekenend en ondertussen landelijk bekend voorbeeld is Alicia, van de aangrijpende documentaire uit 2017. Het verhaal van een meisje dat opgroeit binnen Jeugdzorg maakte veel los in het (specialistische jeugd)zorglandschap en daarbuiten.

De documentaire was voor veel mensen een wake up call: de carrousel moet gestopt worden. Dat vindt ook Sterk Huis. Lian Smits (Bestuurder), Hilde Gersjes (Manager Pleegzorg en Gezinshuizen) en Miranda de Laat (Gedragswetenschapper, behandelgroepen in de leeftijd van 12 tot 18 jaar) van Sterk Huis maken onderdeel uit van het landelijke initiatief ‘Coalitie Naar Thuis’. Tijdens een informeel rondetafelgesprek delen zij hun visie.

Het begint met waarneming.

“Alicia krijgt het verwijt krijgt dat zij een moeilijk kind is”, vertelt Lian. “Dat was ze aanvankelijk niet. Maar ze heeft wel heel veel meegemaakt. Ze is keer op keer in de steek gelaten. Het kind betaalt de rekening; ik zou er ook moedeloos van worden als niemand mij wilde hebben. Uiteindelijk uit zich dat in dit geval in lastig gedrag. Is dat niet begrijpelijk?”

“In de documentaire zie je dat Alicia steeds een bepaalde leeftijd bereikt, waardoor ze niet meer zo goed binnen de groep past waar ze op dat moment in zit. En dan wordt ze weer ‘doorgedraaid’ naar een nieuwe groep”, duidt Miranda. “Dat is die carrousel: het steeds doorplaatsen van jongeren, vaak naar steeds zwaardere groepen en behandelvormen.”

Er is ook herkenbaarheid.

“In dezelfde periode als de film uitkwam, speelden er bij ons een paar vergelijkbare cases”, gaat Hilde verder. “Er was een jongen waarvan we eigenlijk allemaal vonden dat we hem moesten kunnen helpen. Toch is het ons niet gelukt. Hij ging naar een gesloten instelling, omdat er in een open setting simpelweg (nog) geen passend aanbod voor hem was. Dat frustreerde. De film ‘Alicia’ was ook voor ons een scherpe wake up call: hier moesten we iets mee. Er kwam een nieuwe case op ons pad, van een meisje dat steeds moelijker gedrag liet zien. Zij was al een aantal keer doorgeplaatst. Niemand kon haar vertellen wat haar toekomst was. Ook hier was er sprake van opname in een gesloten instelling. Dat voelde voor ons allemaal zó slecht. Dus toen hebben we – binnen en buiten Sterk Huis – de krachten gebundeld om samen te bekijken waar dit meisje nou écht op haar plaats zou zijn. We moesten haar helpen, maar hoe? En waar?”

Miranda vult aan: “Dat hebben we niet op eigen houtje besloten, we hebben ook aan haar en haar ouders gevraagd wat zij graag wilden. En wat dit meisje nodig had, was er niet. Dus moesten we het creëren. Een huiselijke, kleinschalige woonvorm, met afwisselende begeleiding. We hebben haar een vaste plek gegeven. Met de boodschap: je mag hier zijn. Zo lang als je wilt. Wat er ook gebeurt, we sturen je niet weg. Ze ging ons natuurlijk uitproberen, prikken om te kijken hoe ver ze kon gaan. We zijn negen maanden verder met haar; ze gaat naar school, slaapt ’s nachts en begint openheid te geven over wat er allemaal is gebeurd in het verleden. Dat helpt ons ontzettend, wij kunnen haar hierdoor veel beter helpen.”

Samen hebben we de kans, de kennis, de plicht en de mogelijkheden om kinderen terug op de rit te krijgen.

Dat creëren van nieuwe oplossingen werpt zijn vruchten af.

Lian vertelt verder: “Op deze manier hebben we bij Sterk Huis – volgens de overkoepelende visie van ‘Coalitie Naar Thuis’ – sinds de zomer voor drie jongeren een stabiele basis kunnen creëren. Dat pakt voor deze kinderen heel positief uit. Daarom is dit is voor ons pas het begin. Naar schatting belandt zo’n 25% van de jongeren in de carrousel. Het liefst willen wij niemand meer doorplaatsen, maar op zoek gaan naar duurzame oplossingen. Dat vraagt om een wilsbesluit, een gezamenlijk gedragen visie en steeds meer maatwerk.”

Het vinden van duurzame oplossingen vraagt wel om commitment van iedereen die betrokken is.

Kinderen en jongeren komen met hele serieuze problemen binnen bij de specialistische Jeugdzorg. Laten we helder houden: de Jeugdzorg heeft die kinderen niet in die situatie gebracht. “Wij zijn niet de directe oorzaak van hun (moeilijke) gedrag, dat ontstaat geleidelijk in de voorafgaande jaren. We hebben wél de kans, de kennis, de plicht en de mogelijkheden om iemand terug op de rit te krijgen. Samen met de jongere zelf en als het enigszins kan ook in samenwerking met de ouders”, aldus Miranda. “Daarom moeten we dit doen. Hoe ingewikkeld het ook is. Je kunt heel makkelijk roepen: stop de carrousel, maar daar is veel voor nodig. Overtuiging, inzet en middelen. En vooral ook vertrouwen in elkaar: in het team, de cliënt, de ouders. Het vraagt namelijk ook om een geheel andere manier van werken voor de zorgverleners en teams die deze jongeren begeleiden.”

Hilde: “Op tijd signaleren is ook essentieel. Daarmee kunnen we escalatie voorkomen. En dat doen we niet alleen, we schakelen veel meer met andere zorgverleners. Voorheen verwezen we soms iets te makkelijk door. Nu laten we het kind op de plek waar hij of zij zit – voor een stabiele basis – en waar nodig vliegen we de benodigde hulp in. Van ggz bijvoorbeeld, of de jeugdbescherming. Iedereen kijkt anders, en we hebben elkaar echt nodig. Het is mooi om te zien dat allerlei partijen daar écht voor open staan, om de kinderen te helpen.”

Over Alicia
& de film

Alicia wordt uit huis geplaatst als ze pas 1 jaar oud is. Haar moeder – op dat moment 18 jaar – groeide zelf ook op in kindertehuizen. Wegens onvoorziene omstandigheden belandt ze op haar 4e in een tehuis, vervolgens wordt er jarenlang geen fijne, veilige basis voor haar gevonden. Ze verhuist en verhuist, omdat ze nergens goed past. De documentaire volgt het meisje tussen haar 9e en 12e. Haar gedrag wordt steeds extremer, aan het einde van de documentaire zit ze in een gesloten instelling.

"Sommige kinderen hebben nooit écht een thuis gehad"

We willen de carrousel stoppen: volledig stoppen met doorplaatsen

Lian Smits, Bestuurder Sterk Huis:

“Door kinderen niet meer af te wijzen, willen we de carrousel stopzetten. Bij Sterk Huis hebben we nu al met drie jongeren échte successen geboekt. We gaan hiermee door; by trial and error. En onze ervaringen delen we in de landelijke coalitie ‘Naar Thuis’. Zo kunnen we als gespecialiseerde jeugdzorgorganisaties door het hele land van elkaar leren. Waar we naartoe willen? Volledig stoppen met doorplaatsen, door te zoeken naar duurzame oplossingen. Daarvoor zijn ook plekken nodig om jongeren voor een langere tijd veilig en fijn op te vangen, tot ze er zelf klaar voor zijn om uit te vliegen. Kleinschalig en met specialistische begeleiding. In een ideale situatie zijn de eerste gedifferentieerde gezinshuizen volgend jaar een feit.”

Landelijk stappen zetten

Sterk Huis vormt met diverse partijen in de regio Hart van Brabant – zoals NJi, Jeugdbescherming Brabant, Combinatie Jeugdzorg, Juzt en gecertificeerde instellingen – de regionale coalitie “Naar Thuis”. Samen bundelen ze de krachten om te leren, te vernieuwen en om de carrousel te stoppen.

Anita Kraak, Senior Adviseur
bij het Nederlands Jeugdinstituut (NJi):

“Het NJi is vanuit zijn kennisrol in diverse regio’s betrokken bij de ‘Coalitie Naar Thuis’. We weten dat het voor de ontwikkeling van kinderen belangrijk is dat zij een stabiele opgroeisituatie hebben, met perspectief. In de ondersteuning van kinderen zoals Alicia kunnen we die nog niet altijd bieden. Dat geeft een gevoel van onmacht. Vaak is er geen passend aanbod en worden jongeren keer op keer doorgeplaatst. Als we met betrokken gezinnen terugkijken, (h)erkennen we soms dat we ongewild en onbewust bijgedragen hebben aan hun problemen. Zodra we ons dat als professionals eenmaal realiseren, ontstaat er heel veel energie om het anders te doen. Beter. Hoe? Dat ontdekken we in deze coalitie samen lerend. Door goed te luisteren, uit te gaan van de kracht van een kind of gezin en de kennis van professionals en de wetenschap beter te benutten. Én – hoe lastig ook – door ons te beseffen dat niet alles wat mensen overkomt te repareren is.”

Miranda Dekkers, Directeur Jeugdbescherming
bij Jeugdbescherming Brabant:

“Bij Jeugdbescherming Brabant vinden wij ‘Coalitie Naar Thuis ontzettend belangrijk. Wij doen en denken actief mee en we hopen in de toekomst meer mooie resultaten met elkaar te boeken. Kinderen in de carrousel verdienen namelijk een plek waar zij veilig kunnen opgroeien en ontwikkelen in een zo normaal mogelijke gezinssituatie. Die setting zijn we met elkaar aan het ontwikkelen, die is nu simpelweg nog niet voorhanden. Bestaande woonvormen leveren voor deze jongeren niet op wat ze zouden moeten opleveren: stabiliteit. Voor een bepaalde groep jongens en meisjes is het ook best moeilijk om dat voor elkaar te krijgen. We weten dat we er nog niet zijn, maar de neuzen zijn dezelfde kant op gericht. Samen komen we er wel!”